Wat betekent de aankomende DBA-wijziging voor de zorgsector?

Vanaf 1 januari 2025 verandert er iets belangrijks in de Nederlandse zorgsector. Dan gaat de Belastingdienst namelijk strenger toezien op de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA), en die verandering kan voor zzp’ers in de zorg ingrijpende gevolgen hebben. De aanpassing in de wet is bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, maar raakt tegelijkertijd sectoren waar zelfstandigen cruciaal zijn – en dat geldt zeker voor de zorg.

Wat verandert er precies?

De Wet DBA bestaat al een tijdje, sinds 2016 om precies te zijn. In feite verving de wet toen de oude Verklaring Arbeidsrelatie (VAR), omdat er behoefte was aan meer duidelijkheid rondom zelfstandigen en werknemers. In de praktijk bleek het echter een rommeltje. Door onduidelijkheid
over de handhaving, besloot de Belastingdienst de regels nauwelijks door te voeren, wat in feite een opschorting betekende.

Maar nu, per 2025, gaan ze de Wet DBA opnieuw actief handhaven. Dit keer zonder terugwerkende kracht – tenzij het gaat om ‘kwaadwillenden’ die opzettelijk de regels omzeilen. Er komt een gefaseerde aanpak, waarin ze vooral naar sectoren kijken waar schijnzelfstandigheid, gedwongen zelfstandigheid en arbeidsmigratie-constructies voor problemen zorgen.

Een nieuwe toevoeging is het zogenaamde “Deliveroo-criterium.” Dit criterium helpt bepalen wanneer iemand nu eigenlijk een zelfstandige of een werknemer is, door te kijken naar zaken als de aard van het werk, de verplichting tot persoonlijke uitvoering, en het economische risico dat iemand neemt.

Gevolgen voor de zorgsector.

Waarom raakt dit nu juist de zorg? De zorgsector drijft voor een groot deel op zelfstandige zorgverleners. Vooral nu er vaak personeelstekorten zijn en de werkdruk hoog is, zijn die zelfstandigen nodig om pieken op te vangen en gaten in de roosters te dichten. Maar door de DBA-wijziging voelen een groeiend aantal zzp’ers zich onzeker: kunnen ze straks nog wel als zelfstandige werken, of worden ze gedwongen in een werknemerspositie?

De nieuwe regels hebben voor zowel zorgorganisaties als zzp’ers een aantal belangrijke gevolgen:

1. Administratieve lasten en kostenstijgingen.

Door de nieuwe wet zijn zorginstellingen verantwoordelijk voor het correct vaststellen van de arbeidsrelatie van hun zzp’ers. Dit betekent vaak meer administratie – en dus ook hogere kosten. Stel dat de Belastingdienst besluit dat een aantal zzp’ers eigenlijk als werknemers gezien moeten worden. Dan kan dit voor organisaties zelfs leiden tot naheffingen. Voor zorginstellingen zijn dit flinke risico’s, zeker in een tijd waarin budgetten vaak al krap zijn.

2. Zorgen om verlies van flexibiliteit.

Veel zzp’ers in de zorg kiezen voor zelfstandigheid om controle te hebben over hun werkuren, locaties en werklast. Maar als de Belastingdienst straks hun positie als zelfstandige niet meer accepteert, kunnen ze die vrijheid verliezen. Tegelijkertijd heeft de zorg zelf de flexibiliteit nodig om snel personeel te kunnen inschakelen op piekmomenten. Door zzp’ers als werknemers te zien, kunnen instellingen minder flexibel opereren – met mogelijk gevolgen voor de kwaliteit en bereikbaarheid van zorg.

3. Zorgen van brancheorganisaties.

Brancheorganisaties zoals de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) maken zich hard voor een soepele overgang en duidelijke richtlijnen. Ze benadrukken dat onduidelijkheid over de inzet van zzp’ers kan leiden tot chaos en werkdrukverhoging. In een sector die al onder druk staat, wil niemand dat de DBA-wet extra obstakels veroorzaakt.

Wat kunnen zorgorganisaties en zzp’ers nu al doen?

De overheid probeert zorgorganisaties en zzp’ers te ondersteunen met hulpmiddelen zoals een online keuzehulp en aanvullende richtlijnen. Toch kunnen organisaties zelf ook alvast stappen zetten om goed voorbereid te zijn. Zo kan het slim zijn om alle contracten en werkafspraken nog
eens kritisch door te nemen en waar nodig aan te passen. Er bestaan ook modelovereenkomsten die kunnen helpen om te voldoen aan de nieuwe DBA-eisen.

Zzp’ers in de zorg doen er goed aan om hun afspraken nauwkeurig vast te leggen. Transparantie over hun werkrelatie kan helpen om misverstanden met de Belastingdienst te voorkomen. Het kan daarnaast waardevol zijn om advies in te winnen, zeker omdat de DBA-wijzigingen op papier misschien helder lijken, maar in de praktijk soms voor verwarring zorgen.

Vooruitblik: wat gaat de toekomst brengen?

Op het eerste gezicht zorgt de Wet DBA vooral voor onzekerheid. Toch kan de wet op termijn ook kansen bieden. Door helderheid te scheppen in de werkrelaties, kan de sector wellicht een stabielere werkomgeving creëren voor zelfstandige zorgverleners. Het blijft echter belangrijk dat de overheid duidelijke richtlijnen biedt, zodat iedereen weet waar ze aan toe zijn. Voor zzp’ers én zorginstellingen is het zaak om proactief te werk te gaan en tijdig te anticiperen op de veranderingen.

In de komende tijd zal blijken hoe de zorgsector omgaat met deze nieuwe werkelijkheid en wat dit betekent voor de rol van zelfstandigen. Want hoewel er zorgen zijn, biedt elke verandering ook de kans om opnieuw na te denken over een betere balans tussen flexibiliteit en zekerheid in de zorg.

In 2025 zal de zorgsector moeten laten zien hoe flexibel en veerkrachtig ze is – met of zonder
DBA.